یک نمونه جالب از سانسور دیوان حافظ در رژیم پهلوی
تاریخ انتشار: ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۲۵۴۳۷
به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی پس از انقلاب اسلامی، برگزاری همه‌ساله نمایشگاه کتاب است. نمایشگاه کتاب که به تعبیر رهبری معظم «بهار کتاب» نامیده می‌شود، فرصتی برای اهالی فرهنگ و اندیشه است تا چون قطراتی به یک دریای عظیم معرفتی وصل شوند و روح خود را با پیوندِ این یار مهربان جلا بخشند، اما این درحالی است که توجه به مطالعه و کتاب تا این حد، محصول انقلاب اسلامی و تأکید رهبران آن به مقوله کتابخوانی است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مُهر «روا» چه بود؟
مخبرالسلطنه هدایت، که بیش از ۶ سال رئیس‌الوزرای رضاخان بود در خاطرات خود می‌نویسد: «در دوره پهلوی هیچ‌کس اختیار نداشت. تمام امور می‌بایست به عرض برسد و آنچه فرمایش می‌رود، رفتار کند. مقالات و نوشته‌های جراید باید در اداره‌ای به نام «راهنمای نگارش» در وزارت داخلی دقیقا بررسی و موشکافی می‌شد. مقاله‌ها و نوشته‌ها باید دارای مهر«روا» بودند تا چاپ و نشر می‌شد و شرط «روایی» مقالات و نوشته‌ها، این بود که ضد سلطنت مشروطه نباشد».
آقا! این شعر حافظ است؛ چطور آن را عوض کنم؟
مرحوم فلسفی نیز ضمن بیان خاطره‌ای از وضعیت سانسور در دوران پهلوی می‌گوید: «کتابفروشی به من می‌گفت در زمان رضاشاه اداره اطلاعات شهربانی هر کتابی را که می‌خواست چاپ شود، باید می‌دید و روی صفحات آن مهر روا می‌زد تا چاپخانه چاپ کند. من دیوان حافظ را، که بارها چاپ شده بود، به شهربانی بردم تا اجازه چاپ بگیرم. متصدی گفت بدهید و یک ماه دیگر بیایید. گفتم این دیوان بارها چاپ شده. گفت خیر، زودتر از یک ماه نمی‌شود. یک ماه دیگر رفتم و دیدم غیر از یک صفحه باقی صفحات مهر روا زده است. بعد آن یک صفحه را باز کرد و گفت این شعر را باید عوض کنی:
رضا به داده بده وز جبین گره بگشا
که بر من و تو در اختیار نگشادست
گفتم آقا، این شعر، شعر حافظ است. من چطور آن را عوض کنم؟ بر فرض که عوض کنم، جای آن چه بگذارم؟ متصدی گفت چون کلمه رضا اسم اعلیحضرت همایونی، رضاشاه کبیر است، آن را بردار و کلمه دیگر به جای آن بگذار. مثلاً حسن به داده بده، تقی به داده بده، نقی به داده بده!»
گام نهادن در راه پدر
با سقوط رضاخان از قدرت، محمدرضا پهلوی نیز همانند پدر، سانسور مطبوعاتی را بزرگ‌ترین سند افتخار خود معرفی کرد. بنابراین در شهریور ۱۳۲۰، وضعیت نشر با فراز و فرودهایی تا مرداد سال ۱۳۳۲ ادامه داشت.
در این دوران ساواک به عنوان بازوی قدرتمند رژیم پهلوی بر انتشار کتاب و مطبوعات تسلط پیدا کرد. ساواک به عنوانی نهادی امنیتی و اطلاعاتی، با وظایف و عملکردهای وسیعی چون سرکوب مخالفان و کنترل هرگونه اعتراض یا انتقاد، فضا را در دست گرفت. در برخی از موارد، به مانند دوران رضاخان، افرادی که مسئولیت سانسور و نظارت بر کتاب‌ها را بر عهده داشتند، افرادی بی‌سواد و یا کم اطلاع بودند.
علاوه بر این، شیوه پهلوی دوم در سانسور کتاب به خوبی در خاطرات درباریان مشاهده می‌شود. چنانکه فریدون هویدا می‌گوید: «سانسور گاه شامل کتاب‌هایی می‌شد که قبلاً چاپ شده بودند و یا از انتشار نمایشنامه‌هایی مثل «هملت» یا «مکبث» فقط به این دلیل جلوگیری می‌کرد که در آنها شاه یا شاهزاده‌ای کشته می‌شد.» هویدا سپس به ذکر نمونه‌های از اعمال سانسور در رژیم پهلوی اشاره و عنوان می‌کند: «نویسنده‌ای دیگر فقط به این بهانه چند روز به زندان افتاد که چرا یکی از مخالفین رژیم عبارت مندرج در یکی از کتاب‌های وی را در نامه خود نقل قول کرده است.»
صدمه‌ای که برفرهنگ این کشور، رضاخان و محمدرضا پهلوی زدند، مغول نزده بود
خیانت پهلوی‌ها به کتاب و کتابخوانی محدود به سانسور و جلوگیری از نشر آثار نمی‌شد. یکی از جدی‌ترین خیانت‌های این خاندان در اختیار بیگانه گذاشتن کتب خطی بود. مرحوم علامه حسن‌زاده (رحمة‌الله علیه) در کتاب در آسمان معرفت به نقل خاطره‌ای در این باره می‌پردازد:«زمانی که من در مدرسه مروی بودم، یکی از آقایون بزرگوار و اساتید نامدار که اهل تألیف بود، گاهی به من سر می‌زد و حال می‌پرسید. روزی آمد و گفت: از تهران خبر داری؟ عرض کردم: آقا من طلبه‌ام و خبر ندارم. گفت: امروز یک هواپیما کتاب خطی از تهران پرواز کرد برای آمریکا! این‌ها که پیش می‌آمد، استاد بزرگوارم مرحوم آقای شعرانی می‌فرمورد: ضرر و صدمه‌ای که بر معارف و فرهنگ این کشور، این پدر و پسر(رضاخان و محمدرضا پهلوی) زدند، مغول نزده بود.»
آنچه گفته شد تنها نمونه‌هایی جزیی از خیانات فرهنگی دوران پهلوی است و روشن است حقیقت کتاب و علم‌گریز این خاندان با آنچه که در فیک‌نیوزهای رسانه‌ای شاهد هستیم تفاوت دارد.
پایان پیام/
منبع: فارس
کلیدواژه: علامه حسن زاده کتاب خوانی داده بده رژیم پهلوی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۲۵۴۳۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اتحادیه اروپا: تهدید دیوان بین‌المللی کیفری غیرقابل قبول است
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، پیتر استانو روز شنبه با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس(توئیتر سابق) تاکید کرد: اتحادیه اروپا به حفاظت از استقلال دیوان بین المللی کیفری و یکپارچگی اساسنامه رم متعهد است.
وی ضمن بازنشر بیانیه دیوان بین‌المللی کیفری درباره «استقلال و بی‌طرفی» این مرجع قضایی افزود: تهدید دادگاه یا مقامات آن غیرقابل قبول است.
دیوان بین‌المللی کیفری دیروز (جمعه) با انتشار بیانیه‌ای، به کسانی که این نهاد قضایی بین‌المللی و کارکنان آن را تهدید می‌کنند هشدار داد که چنین اقداماتی ممکن است «حمله به اجرای عدالت» تلقی شود. در این بیانیه با اشاره به اینکه دادگاه در چارچوب وظایفی دارد، تلاش می‌کند تا با همه طرف‌های ذی‌نفع تعاملی سازنده برقرار کند تصریح کرد که استقلال دادگاه نباید تضعیف شود. دیوان بین‌المللی کیفری بر همین اساس خواستار پایان فوری اقداماتی شد که مانع فعالیت دادگاه و باعث ارعاب کارکنان آن می‌شود.
در این بیانیه اشاره‌ای به منبع تهدیدها و ارتباط آن با پرونده خاصی نشده است؛ اما چندی پیش پایگاه خبری آکسیوس به نقل از منابع مطلع گزارش داد که اعضای کنگره ایالات متحده، دیوان بین‌المللی کیفری را تهدید کرده‌اند که از صدور قرار بازداشت برای مقام‌های (رژیم) اسرائیل خودداری کند.
به گفته این منابع مطلع که نخواستند نام آنها فاش شود، اعضای کنگره آمریکا به دیوان بین‌المللی کیفری هشدار داده‌اند که در صورت صدور حکم بازداشت علیه مقام‌های اسرائیلی با واکنش آمریکا مواجه خواهد شد.
به نوشته آکسیوس، اعضای کنگره آمریکا اعلام کرده‌اند که در حال کار روی قوانینی هستند که در صورت صدور حکم بازداشت از سوی دیوان بین‌المللی کیفری علیه مقام‌های رژیم صهیونیستی، آن قوانین را اجرا کنند.
رسانه‌های رژیم صهیونیستی گزارش دادند که احتمال دارد حکم بازداشت مقامات این رژیم از سوی دیوان بین المللی کیفری مخفیانه صادر شود.
از سویی روزنامه عبری زبان یدیعوت آحارنوت به نقل از یک مقام صهیونیستی گزارش داد که احتمال دارد حکم بازداشت مقامات این رژیم توسط دیوان بین‌المللی کیفری در لاهه مخفیانه صادر شود و آنها تنها پس از سفر به خارج از اراضی اشغالی از آن مطلع شوند.
بر اساس گزارش رسانه‌های صهیونیستی، دولت آمریکا در تلاش است تا از صدور حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی توسط دیوان لاهه جلوگیری کند.
با وجود اینکه رژیم اسرائیل اتهام نسل‌کشی در غزه را رد می‌کند، اما دیوان بین‌المللی دادگستری با بررسی شکایت دولت آفریقای جنوبی مبنی بر نسل‌کشی این رژیم در غزه موافقت کرده و در حال بررسی این پرونده است؛ مساله‌ای که باعث انزوای بی‌سابقه صهیونیست‌ها در مجامع بین‌المللی شده است.
جدول میزان بارشهای فارس تا ساعت ۶:۳۰ امروز